PROJE BİLGİLERİ

Nogaylar, günümüzde ana kitle olarak Kafkasya’da, zorunlu göçler sonucu kopuntular halinde ise Romanya ve Türkiye’de yaşamaktadır. Avrupa ülkelerinde dağınık ve az sayıda Nogay varlığı da bilinmektedi (Karakoç 2013). Türk dilleri içinde Kazakça ve Karakalpakçaya çok yakın olan Nogayca, Kıpçak grubuna dahildir ve üç temel değişkesi arasında küçük farklılıklar bulunmaktadır. Türkiye’ye on sekizinci ve on dokuzuncu yüzyıllarda göçen Nogaylar arasında bu üç değişkenin konuşurunun bulunduğu, günümüz Türkiye Nogaylarının dil özelliklerinden anlaşılmaktadır. Son göç dalgasının üzerinden yüz yıldan uzun bir süre geçmiş olan Türkiye Nogaylarının kendi dil içi özelliklerine ilave bir de Oğuz grubu dili olan Türkiye Türkçesinin etkisi ile oluşmuş Oğuzca karakteristikler dikkat çekmektedir (Çelik Şavk 2015).

Bu projede Türkiye’de yaşayan Nogayların ‘lehçe teması’ sonucu oluşturdukları Türkiye Nogaycası ile ilgili alan çalışmasına dayalı iki bağımsız çalışma yapılacaktır:

Belgeleme;

Konya ili Kulu ilçesine bağlı Kırkkuyu, Boğazören, Ağılbaşı ve Seyitahmetli köyleri; Ankara ili Şereflikoçhisar ilçesine bağlı Akin, Şeker ve Doğankaya köyleri (Jankowski 2000); Afyonkarahisar ili Paşadağı bölgesi; Adana ili Ceyhan ilçesi ve Gaziantep ili Nurdağı ilçesinde meskun Nogaylar arasında yapılacak alan çalışması ile dilbilgisel özellikleri ve söz varlığı tespit edilecek ve belgelenecektir. Kaynak kişilere, proje ekibinde yer alan Nogay kökenli Dilek Çetin Arslan ön bağlantısı  ile ulaşılacak.

Sesli ve görsel kayıt esasına dayalı elde edilen verinin tamamı hem transkribe edilmiş metin hem de özel bir dizin programı ile işlenmiş olarak internet ortamında paylaşılacaktır. Dizin programı, ekleri ve sözcükleri alfabetik sıralamakta ve kullanım sıklıklarını da sayısal veri olarak göstermektedir. Ayrıca aynı program sözcüklerin bağlamsal (concordance) dizinini de yapmaktadır. Bağlamsal dizin çalışması bu projenin tamamlandıktan sonra da veri girişine açık tutulması ile Nogayca söz varlığı ile ilgili kapsamlı bir veri tabanı (derlem) oluşmasını sağlayacaktır.

Ana dili tutum araştırması;

Türkiye Türkçesinin yoğun biçimde etkisinde kalan Nogayca konuşurlarının ana dili farkındalıkları son yıllarda önemli ölçüde artmış görünmektedir. Dernekleşme faaliyetlerine paralel gelişen bu farkındalık daha çok yüksek öğrenim görmüş veya görmekte olanlar arasında yaygındır ve gün geçtikçe de artmaktadır. İnternet ortamında yapılan dar kapsamlı bir anket çalışması (Çelik Şavk ve Özkan: www.onlineanketler.com) Nogayca konuşurların dil tutumları hakkında bazı bilgiler vermekle birlikte bu proje kapsamında yapılması planlanan geniş ölçekli araştırma ile daha kesin bilgiye ulaşılacaktır.

Tehlikedeki dil ve lehçelerin tespit edilmesi, tehlike derecelerinin belirlenmesi, koruma altına alınması, belgelenmesi ve yeniden canlandırma çalışmaları günümüz bilim çalışmaları arasında özel bir alan oluşturmakta ve dünyada bu amaçla birçok bilimsel yayın ve proje yapılmaktadır. Son yıllarda Türkiye’de de bu temada kimi bireysel çalışmalar ile az sayıda proje yapılmaya başlandığı görülmektedir. Tema ile ilgili projelerden biri www.tehlikedekidiller.com adresinden ayrıntılarına ulaşılabilecek olan Tehlikedeki Diller Projesidir. Proje kapsamında yayınlanan Tehlikedeki Diller Dergisi (TDD), ikinci sayısında Nogay Özel Dosyasına yer vermiştir. Bu yayında genelde Nogaylar, özelde de Türkiye Nogayları ve dilleri hakkındaki çalışmaların yetersizliği bir kez daha görülmüş ve UNESCO tarafından tehlike altındaki diller kapsamına alınmış olan bu dilin ivedilikle çalışılması gereği vurgulanmıştır (http://dergi.tehlikedekidiller.com/index.php/TDD/issue/view/2). Proje, bu gereklilik göz önünde bulundurularak hazırlanmıştır.